Eerlijke handel of FAIR TRADE is een term die wordt gehanteerd als beschrijving van internationale handel die gericht is op duurzame ontwikkeling in ontwikkelingslanden. Daarbij wordt er naar gestreefd om, bijvoorbeeld koffieboeren, cacaoboeren of bananenboeren in Latijns-Amerika, Afrika en Zuidoost-Azië, voor hun exportproducten een prijs te geven die in verhouding staat tot de werkelijke productiekosten. Niet een prijs die wordt bepaald door de verhoudingen op de internationale markt. Aan fairtrade-producten worden daarnaast strengere milieueisen gesteld.

Wanneer wij het binnen de organisatie over Fairtrade hebben, dan gaan we uit van producten die voldoen aan het Max Havelaar keurmerk.

Is Fairtrade wel fair?

De kritische berichtgeving eind vorig jaar over Max Havelaar heeft ons doen besluiten de principes van Fairtrade op een rij te zetten om de meerwaarde van Fairtrade te benadrukken.

Fairtrade versus andere keurmerken

Fairtrade stelt andere eisen aan het product dan UTZ en Rainforest Alliance. UTZ streeft vooral naar verbetering van de leefomstandigheden van de boeren door ze te ondersteunen met productverbeteringen. Voor een kwalitatief beter product ontvangen boeren een betere prijs. Daarnaast stelt UTZ ook eisen aan werkomstandigheden.
Fairtrade kiest er vooral voor om de boeren te organiseren in coöperaties en biedt daarnaast ook een minimumprijs en een ontwikkeltoeslag.
Ook zijn er verschillen in het percentage van grondstoffen van producten die gecertificeerd moeten zijn. Bij Fairtrade chocolade is zowel de suiker als de cacao voor 100% Fairtrade. Bij UTZ is 30% van de cacao UTZ gecertificeerd en de suiker helemaal niet. UTZ bereikt wel veel meer boeren doordat het om veel grotere hoeveelheden gaat.

Coöperaties versus individuele boeren

Een basis principe bij Fairtrade is dat men altijd werkt met coöperaties. Fairtrade  gaat er vanuit dat boeren zich vooral verder kunnen ontwikkelen als ze zich organiseren. Als coöperatie verenigd staan ze sterker in de onderhandelingen over de verkoop van hun product en hebben ze meer denkkracht. Fairtrade richt zich dus niet op de individuele boer maar op een groep boeren die zich hebben verenigd in een coöperatie. Fairtrade streeft als keurmerk naar betere werkomstandigheden en vergroting van zelfredzaamheid voor de arbeiders en de boeren.

Controle

Er zijn allerlei voorwaarden waaraan een coöperatie moet voldoen voordat ze hun product officieel Fairtrade mogen noemen. De criteria zijn internationaal vastgesteld door de internationale Fairtrade organisatie, die overigens voor 50% wordt bemenst door de boeren zelf. Een onafhankelijke audit organisatie bezoekt de coöperaties en toetst hun plannen en de uitvoering daarvan tegen de normen voor certificering.

De meerwaarde van Fairtrade

De coöperaties hebben een minimumprijs garantie. Dat betekent dat als de wereldmarkt prijs onder die prijs komt de coöperaties toch dat minimum bedrag ontvangen. Als de wereldmarktprijs boven het minimum ligt ontvangen de coöperaties de wereldmarktprijs. Wat de individuele boer zelf krijgt is afhankelijk van de afspraken die binnen de coöperatie zijn gemaakt. Soms gaat een deel van de omzet nog naar gezamenlijke investeringen in schuren, machines of onderwijsprogramma's. Naast de prijs voor de koffie ontvangen de coöperaties ook een ontwikkeltoeslag, die tussen de 10% en 15% van de koffieprijs is. Die krijgen ze op basis van een ontwikkelplan dat ze zelf hebben opgesteld. Van deze toeslag worden investeringen gedaan in productverbeteringen, educatie etc.

Fairtrade Gemeente

De titel Fairtrade Gemeente toont aan dat de lokale overheid, winkels, bedrijven, horeca, organisaties en inwoners gezamenlijk zorgen voor meer eerlijke producten in een gemeente. Door de verkoop van fairtrade producten kunnen boeren en producenten in ontwikkelingslanden zelf investeren in hun eigen toekomst. Dat is wel zo eerlijk. Borne was in 2014 de 51-ste gemeente met de titel Fairtrade Gemeente.

Ruim drie miljoen Nederlanders wonen in een Fairtrade Gemeente. De grotere bekendheid en verkrijgbaarheid van fairtrade zorgt voor een zichtbare omzetstijging. Inmiddels koopt 60% van alle huishoudens fairtrade. De Fairtrade Gemeente campagne stimuleert het gebruik en de verkoop van fairtrade producten. Naar aanleiding van de campagne kozen meer dan 2.000 bedrijven en winkels om structureel fairtrade te gebruiken of te verkopen. Zij kopen steeds vaker en steeds meer fairtrade producten. De omzet van fairtrade producten in Nederland bedraagt ruim 90 miljoen euro per jaar.